Жапониядағы «кітапқа» байланысты бір ерекше «сөз тіркесті» білесіз бе? Ол 積読 - つんどく«tsundoku/цундоку» - екі бөліктен тұратын жапон сөзі: doku («оқу») және tsun («жинақтау»), яғни адамның кітап сатып алатын, бірақ оларды оқымайтын жағдайды білдіреді екен. Бұл терминді Лондон университетіндегі классикалық жапон мәтіндерінен сабақ беретін Профессор Эндрю Герстлдің айтуынша, Мори Сензоның XIX ғғ. соңындағы көп кітап алып, бірақ оны мүлдем оқымайтын "Цундоку сенсей" профессорге деген ирониялық шығармасынан - 1879 жылғы баспасынан кездестіруге болады.
«Цундокуға» дейін кездескен «библиомания мен библиофил» сөздерін салыстырсақ қалай қарайсыз? ХVIII ғғ. алғаш библиофильдік новеллалар жазған француз жазушысы Шарль Нодьенің кітапқа ерекше құштарлық феноменін публицистік шығармаларында кездестіруге болады. Оның айтуынша, «библиоман-кітапты оқымай, жинайтын коллекционер, ал «библиофильдің» кітап сөресінде басынан аяғына дейін оқылып зерттелмеген кітап жатпайды екен. Ол кітап коллекционерінің ісін ібілістік нышанға балап: бір «Булар деген сыйлы мырза» 6 қабатты 6 жекежайын 600.000 түрлі форматтағы «кітап молласына» айналдырғаны, библиофильдердің жойылып кетуін «Ақыр Заманға» бағалағанын «Кітап Сүйер Адам» мақала-эссесінде кездестіреміз. Нодье библиоманияның қайғылы зардаптарын публицистикада кітап, новеллистикада коллекционер өлімімен бейнелегендіктен, коллекционердің кітап құштарлығы оның өзін өмір сүруге қабілетсіз нәрсеге айналдырып қана қоймай, кітап өлтірушісімен теңегені айтылады.
Оксфорд Университенің баспасының мәліметінше, «библиоманияны» коллекциялауға қатысты «құштарлық ынта» деп жазса, ал 1800 жылдары адамдар "библиоманиядан" қатты қорықса да, Атлас Обскура ешқандай медициналық көзқарасқа қоспаған. Ал Сіз «Цундокудан» қазіргі заманда "оғаш қылыққа" санап қорқар ма едіңіз немесе "коллекционерлік" мінез құлыққа жатқызып бейтараптықты таңдайсыз ба?
Бұрын жазушы Умберто Эконың - кітапханасында 30 мың кітап болған, бірақ ол бәрін оқымаса да: өмір бойы күн сайын 1 кітап оқитын болсақ, шамамен 25 мың кітап шығатының есептеген. Әрине «цундокулықтар» терминін Себастьян Бранттың "Міне, сізге ақымақ библиофил: Ол құнды кітаптарды көп жинап, бірақ оларды оқығанды ұнатпайды." дегендей пікіріне қазір заманда ілінбес үшін кітап-әрқашан да әркімнің тек сөредегі досы, жанашыры ғана емес – оқу мотивациясын оятатын ғаламтордан қалмайтын заманауи құралына айналуы тиіс.
Тіпті қазір атақты Билл Гейтстің өзі: «менің балаларымда әрине, компьютері бар, бірақ олар бірінші кезекте кітапты қолға алады!» деген сөзіне ілесе отырып, Рэй Брэдберидің "Бір сәтке: Әңгімелеріндегі": «Жаңа кітаптардың иісі қандай екенін білесіз бе? Түптеу, қағаз, қаріп? Бұл аш адамға жаңа піскен нан сияқты» рухани азық болуы керек.
Бұл постта Жапондық «цундоку» сөзіне тоқталу себебіміз: қазір кез-келген ақпарат ағымы кең дамыған заманда жастардың шетелдік «аниме» не «караокеге» тым әуестеніп, кітаптар «цундокулық жинақта» қалмай, Жюль Ренардың «Көп оқыған сайын – аз еліктейсің!» дөйексөзін негізге алған жөн.
Соңғы уақытта ғаламторда бұл «цундокулық» терминнің тек кітаптармен ғана емес, басқа салада да, Мысалға: Reddit платформасындағы кітаптарға арналған танымал постында қолданушылардың бұл терминді фильмдермен, телевизиялық шоулармен, тіпті киімдермен байланыстыра қолданып жүргендігін байқаймыз.
Джим Ронның "Ең бастысы кітап сатып алу арқылы қанша қаржы жұмсайтыныңыз емес, оны оқымастан қанша жоғалтасыз" сол маңызды, ал киім-кешек «Қожанасырдың: же шапаным, же!» дегеніндей болмас үшін Александр Поптың «Кітаптарды тек танымал баспагер шығарғандықтан ғана сатып алу, ол костюмды тек танымал тігінші тіккендіктен өзіне шақ емес киімді киюмен тең» дәйексөзмен түйіндеп, осы уақытқа дейін Сіз нені көп жинаудасыз: білімді ме, әлде «пайдасыз дүниені», әлде көп «Like-ты» ма?- деген ой-салу мәселесімен «ешкімнің көніліне тимейтіндей»: «өзге тілдің бәрін біліп, өз тілімізді, дінімізді, жерімізді құрметтеуді» ұмытпай, кез-келген дүниенің бұрышында әр жастарымыз «жаңа сөздерді» зерттей жүре, әр күнімізді зерделей келе білім мен ғылымға құштарлықтарын оятуды өмірлік мақсатқа алсын деген ниетпен ғана...
Кітапханаларды дамыту бөлімінің кітапханашысы: Хамитова Н.
